Το Ψαλτήριον (Φεβρουάριος 2010)

      Πριν από λίγες μέρες η εκκλησία μας μπήκε στη περίοδο του Τριωδίου, ή όπως λέγεται στην εκκλησιαστική γλώσσα «άνοιξε» το Τριώδιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Τριώδιο δεν έχει καμία σχέση με το καρναβάλι και τη χαρά όπως πολλοί νομίζουν αλλά πρόκειται για μια περίοδο μετανοίας και περισυλλογής. Στην ουσία πρόκειται για ένα βιβλίο της εκκλησίας μας το οποίο «ανοίγει», όπως σωστά λέγεται, με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και «κλείνει» το Μεγάλο Σάββατο για να το διαδεχθεί ένα άλλο μεγάλο βιβλίο της εκκλησίας μας, το Πεντηκοστάριο.

     Αυτό το βιβλίο περιέχει υμνολογικό υλικό κυρίως του Εσπερινού και του Όρθρου και χρησιμοποιείται μαζί με το Μηναίο και την Παρακλητική. Ονομάζεται Τριώδιο, γιατί στην ακολουθία του όρθρου, όχι των Κυριακών αλλά των άλλων ημερών της εβδομάδας, ο κανόνας δεν έχει εννέα ωδές όπως συνήθως αλλά έχει τρείς ωδές (=Τριώδιον) οι οποίες είναι σταθερά στην Η΄ και την Θ΄ ωδή και διαδοχικά μία από τις πέντε πρώτες. Η περίοδος του Τριωδίου έχει σκοπό να μας προετοιμάσει με νηστεία, προσευχή και μετάνοια, για να υποδεχθούμε τα Άγια Πάθη του Κυρίου και την ένδοξη Ανάσταση Του, καθώς μέσα σε αυτή τη περίοδο περιλαμβάνεται και η Μεγάλη Εβδομάδα.

     Αναλυτικά η περίοδος του Τριωδίου καλύπτει τις τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τις δυο ήμερες Σάββατο του Λαζάρου και Κυριακή των Βαΐων, οι οποίες είναι συνδετικές ήμερες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με τη Μεγάλη Εβδομάδα και τέλος τη Μεγάλη Εβδομάδα. Οι τρεις πρώτες εβδομάδες λέγονται στην εκκλησιαστική γλώσσα «προφωνήσιμοι» διότι προαναφωνούν τους αγώνες που έχουμε να κάνουμε εναντίον των παθών και των δαιμόνων κατά την διάρκεια της Αγίας Τεσσαρακοστής. Σε αυτή τη περίοδο ανήκουν η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου όπου διαβάζεται η ομώνυμη παραβολή, στην οποία διακρίνουμε τα αποτελέσματα της υπερήφανης προσευχής του «δικαίου» Φαρισαίου που τελικά δεν εισακούστηκε και της ταπεινής προσευχής του αμαρτωλού Τελώνου, του οποίου η προσευχή ανεβαίνει στον ουρανό ως θυμίαμα. Στην επόμενη Κυριακή αυτή του Ασώτου διαβάζεται η παραβολή του «Άσωτου Υιού» ομιλεί για ένα πλούσιο νέο ο όποιος άσωτα κατασπατάλησε την περιουσία του σε χώρα μακρινή και στο τέλος κατάντησε να βόσκει χοίρους. Τότε μετανόησε και επέστρεψε στον πατέρα του, που τον δέχθηκε με άπειρη αγάπη και στοργή. Ακολουθεί το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω, όπου λέγεται «Σάββατο των Ψυχών» ή Ψυχοσάββατο. Είναι το πρώτο ο τα δύο Ψυχοσάββατα του έτους, το δεύτερο επιτελείται το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.

      Στη συνέχεια βρίσκουμε την Κυριακή της Απόκρεω, όπου η Κυριακή αυτή λέγεται έτσι γιατί είναι η τελευταία ημέρα της κρεοφαγίας μέχρι το Πάσχα, ενώ οι θείοι Πατέρες όρισαν αυτή την Κυριακή να γίνεται μνεία της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού. Ακολουθεί το Σάββατο των Οσίων Πατέρων, ενώ κακώς επικράτησε να θεωρούνται το Σάββατο αυτό και το Α' Σάββατο των Νηστειών, του θαύματος του Αγίου Θεοδώρου, ως Ψυχοσάββατα. Η Κυριακή της Τυρινής, στο τέλος της τρίτης εβδομάδας του Τριωδίου, και μετά τη διακοπή της κρεοφαγίας, τρώμε τυροκομικά, αυγά και ψάρια όλες τις ημέρες της, καθώς γι' αυτό ονομάστηκε «Τυροφάγου» ή «Τυρινής». Η Εκκλησία μας, χωρίς να θεωρεί μολυσμένη καμία τροφή, επιτρέπει τη βρώση γάλακτος και αυγών και όχι το πρόβατο ή το κοτόπουλο, που τα παράγουν, διότι διακρίνει τις τροφές σε περισσότερο και ολιγότερο βοηθητικές στην εγκράτεια και κατά καιρούς άλλες επιτρέπει και άλλες απαγορεύει.